Sosyal Hizmet Güçlendirme Yaklaşımına Göre Vaka Analizi

1.      SORUN

Aslen Erzurumlu olan Altındağ/1981 doğumlu ve ailesinin en küçük çocuğu olan G.B. ailesi ile yaşarken komşularının arıcılığı ile henüz 17 yaşındayken 2002 yılında C.K. ile evlenmiştir. Bu birliktelikten 2002 doğumlu Ö.K. ve 2005 doğumlu B.K. isimli iki çocuk dünyaya gelmiştir. G.B. evliklerinin ilk dönemlerinde eşinin kahvelerde garsonluk ve seyyar satıcılık yaparak ailenin ekonomik ihtiyaçlarını karşıladığını ancak ilerleyen dönemde çalışmayı bırakarak kumar ve alkol alışkanlığı edindiği, kendisine ve çocuklarına şiddet uyguladığı ve eve gelmediğini bu nedenle boşanma davası açarak 2014 yılında anlaşmalı olarak boşandıklarını belirtmiştir. Anlaşmaları olarak boşanmaları nedeni ile eski eşinin nafaka vermediğini ve herhangi bir ekonomik yardımının olmadığını bu nedenle o dönemde kurumumuzdan ekonomik yardım aldığını belirtmiştir. Ancak G.B. 2015 yılında eski eşinin kendisi ile barışmak istediğini annesi ve kardeşlerinin barışmalarını desteklediği için barıştığını bu süreçte aralarında resmi nikâh yokken üçüncü çocuğuna hamile kaldığını belirtmiştir. Bu hamileliği eşinin istemediğini bu nedenle evi tek ettiğini kendisinin de bebeği istememesine rağmen geç öğrendiği için aldıramadığını ve dünyaya getirmek zorunda kaldığını ifade etmiştir. Bu sürecin ardından ailesinin kendine destek olmadığı bu yüzden ailesi ile görüşmeyi kestiğini sözlerine eklemiştir. Kendisi ilkokul mezunu olan G.B. , çocuklardan büyük olan Ö.K. lise 9.sınıfa devam ederken sınıfta kalmış bunun ardından açık öğretim lisesi üzerinden eğitimine devam etmeye başladığını söylemiştir. Diğer çocuk B.K.’nın ise ortaokul 8.sınıfa devam ettiğini ve en küçük çocuk İ.K.’nın okul öncesi dönemde olduğunu sözlerine eklemiştir. Ailenin yaşadığı ev 2+1 oturma düzenine sahip olup ısınma biçimi sobalıdır. G.B.’nin ölen kaynanasından kalmış olan eşyalar eski olmasına rağmen temiz ve düzenlidir. Evde çocukların sosyal ve psikolojik gelişimine katkı sağlayacak dış uyaran bulunmaktadır. Ailede herhangi bir sabıka kaydı bulunan birey bulunmamaktadır.

2.      ÇÖZÜM

DEĞERLENDİRME

Ülkemiz gibi ataerkil düzenin hakim olduğu ve kadınların genelde ekonomik açıdan bir erkeğe bağlı olarak yaşadığı ülkelerde evlenmeden önce babaya olan ekonomik bağımlılık evlilikle birlikte eşe karşı bir ekonomik bağımlılığa dönüşebilmektedir. Bu gibi durumlarda boşanma süreci özellikle kadınlar adına bu ekonomik bağımlılıktan kaynaklı olarak daha fazla sorunla karşı karşıya kalma anlamına gelebilmektedir. Herhangi bir ekonomik geliri bulunmayan kadın hem çocukların ebeveynlik ihtiyaçlarını karşılamak hem de bir evin bütün ihtiyaçlarını tek başına gidermek zorunda kalmaktadır. Bu vakada da G.B. kumar ve alkol bağımlısı olan eşinden ayrılmasının ardından ekonomik olarak yoksun duruma düşmüş ayrıca çocuklarının bakımını tek başına üstlenmek zorunda kalmıştır. Çeşitli sosyal yardımlar ve kurumumuz tarafından sağlanan sosyal ve ekonomik destek bu sorunlar karşısında G.B.’ nin güçlenmesine ve ayakta durmasına destek olarak çocuklara karşı ebeveynlik sorumluluklarını yerine getirmesine katkı sağlamış ve çocukların korumaya muhtaç çocuk durumuna düşmelerini engellemiştir. G.B.’nin çocuklarının eğitimlerini önemsediği bu konuda elinden geleni yaptığı, çocukların eğitimlerine devam ettikleri ve ihtiyaçlarının anneleri tarafından doğru şekilde karşılandığı görülmüştür. Ancak annenin çabalarına rağmen büyük çocuk Ö.K. örgün eğitimde başarısız olmuş ve eğitimine açık liseden devam etmektedir.

Yapılan görüşmede görülmüştür ki anne G.B. bu zorlayıcı boşanma sürecini başarı ile atlatarak ayakta kalmayı başarmış, çocuklarının ihtiyaçlarını karşılamada güçlük çekse de kendisine sağlanan sosyal ve ekonomik destek sayesinde ebeveynlik becerilerini yerine getirebilmiştir. Her ne kadar büyük çocuğun eğitim hayatı başarısız olsa da annenin çocuklarının eğitimlerine de devam etmelerini istiyor oluşu diğer iki kardeş için umut vericidir. Vaka incelendiğinde tipik bir sosyal ve ekonomik destek vakası gibi görünse de sosyal hizmetin her bireyin biricik olduğu ve kendi değerleri içerisinde ele alınması ilkesinden yola çıkarak bu vaka çözümlenmelidir. Bu vakada müracaatçı G.B.’nin gözlemlenen güçlü yönleri boşanma sürecini atlatabilmiş ve kendi ayakları üzerinde durmuş olmasıyla birlikte bu sürecin ardından çocuklarına karşı olan ebeveynlik sorumluluklarını yerine getirmiş ve onların ortaya çıkan ihtiyaçlarını karşılamış olmasıdır. Bu güçlü yönleri üzerinden müracaatçının desteklenmesi şu an karşı karşıya olduğu en büyük sorun olan yoksulluk sorununu aşması konusunda önemlidir. Bu konuda müracaatçı ile birlikte çalışarak boşanma sürecinin ardından ortaya çıkan psikolojik ve sosyal sorunları nasıl atlattığını bunlar karşısında ne gibi savunma mekanizmaları geliştirdiğini ele alabilir ve şu an yaşadığı ekonomik yoksunluk karşısında bu savunma mekanizmalarından nasıl yararlanabileceği konusunda destekleyici olabiliriz. Ancak bu konuda yönlendirici değil daha çok yöntemleri sunan ve seçimleri müracaatçıya bırakan olmalıyız. Bununla birlikte sunulan yöntemler genel olarak anne ve çocuklardan oluşan aile sisteminin ekonomik bağımsızlıklarını kazanmaları üzerine olmalıdır. Ayrıca müracaatçının çocuklarına karşı gösterdiği ilgi, onların ortaya çıkan ihtiyaçlarını karşılaması ve iki ebeveynin yerine getirmesi gereken sorumlulukları tek başına yerine getirmesi onun diğer güçlü önü olmasıyla birlikte ailede çocuklarının sosyal ve psikolojik gelişimlerinin doğru şekilde gerçekleşmesi için önemlidir. Ancak büyük çocuk Ö.K.’nın örgün eğitime devam etmiyor oluşu çocuklarına karşı ilgisi müracaatçının güçlü yanı olsa da daha fazla ön plana çıkarılarak desteklenmesi gerektiği göstermektedir. Özellikle ailede diğer kardeşler İ. ve B. ‘nin eğitimlerini doğru şekilde alabilmeleri ve bütün çocuklarının gelişimlerini doğru şekilde gerçekleştirebilmeleri açısından G.B.’nin bu güçlü yönünün geliştirilmesi önemlidir.     

PLANLAMA

Bu sorunlara yönelik;

Anne ve çocuklardan oluşan ailede evde düzenli bir gelir getiren bireyin bulunmaması nedeni ile alt toplumsal sosyal ve ekonomik düzeyde yaşamlarını sürdürmektedirler. Boşanma sürecinin ardından aile içinde ortaya çıkan ekonomik krizi atlatmaları için aile ekonomik olarak desteklenmiştir. Bu desteğin ardından aile krizi atlatmış ancak halen ekonomik yoksunluk yaşamaktadır. Bununla birlikte çocuklardan büyük olan Ö.K.’nın örgün eğitime devam etmiyor oluşu önemli bir sorundur. Liseyi açık öğretimden bitirmesinin ardından üniversite okuması konusunda desteklenebilir. Ayrıca ikisi ergenlik döneminde biri çocukluk döneminde bulunan üç çocuğun olması anneyi yıpratabilecek bir durum olmasından dolayı bu konuda da annenin bilgilendirilmesi ve desteklenmesi de gerekmektedir. Bu konuda çocuklarla görüşülerek onlarda desteklenebilir.

Mikro: Şu anda alt toplumsal sosyal ve ekonomik düzeyde yaşamakta olan ailede düzenli bir gelir getirebilecek herhangi bir birey bulunmamaktadır. Bu nedenle kurumumuz tarafından sağlanan Sosyal ve Ekonomik Destek hizmeti devam ettirilebilir. Bununla birlikte ikisi ergenlik döneminde biri çocukluk döneminde bulunan çocuklar için anne ebeveynlik becerilerini geliştirmek konusunda desteklenebilir. Ayrıca hangi davranış biçimlerini sergilemesi gerektiği konusunda bilgilendirilebilir. Bunlara ek olarak büyük çocuğun örgün eğitime devam etmeyişinin diğer çocuklara olumsuz örnek oluşturmamsı ve eğitimleri düzenli devam etmelerini sağlamak için eğitim tedbiri kararı alınarak durumları takip edilebilir.

Mezzo: Çocuklarının ebeveynlik ihtiyaçlarını tek başına sağlayan annelere yönelik olarak ebeveyn ve çocuk iletişimi konusunda bilgilendirici çalışmalar yapılabilir. Ayrıca Altındağ bölgesinin temel sorunu olan işsizlik konusunda kadınlara istihdam alanları oluşturulabilir. Ayrıca bu tür özellikleri taşıyan ailelere bu konularda güçlendirme çalışmaları yapılabilir.

Makro: Kanun koyucular ve yöneticiler tarafından ülke genelinde boşanma yaşanan ailelere yönelik olarak ekonomik desteklerin yanı sıra sosyal ve psikolojik destekler sağlanabilir. Özellikle eğitim seviyesi düşük kadınların çok daha fazla zorlukla karşı karşıya kalmasının olası olduğu düşünüldüğünde sağlanacak desteklerin çok yararlı olacağı anlaşılabilir. Ayrıca bu ailelerde yetişen çocukların gelecekte ülkelerine daha fazla katkı sağlamalarının yanı sıra sosyal ve ekonomik refah düzeylerini arttırmaları sağlanabilir.